Kết quả kiểm phiếu cho thấy đảng Dân chủ tự do cầm quyền (LDP) và đối tác liên minh là đảng Công Minh đã giành được ít hơn 125 ghế cần thiết để duy trì thế đa số trong Thượng viện gồm 248 thành viên, ngay cả sau khi đã bao gồm 75 ghế của liên minh không được bầu cử. Với kết quả 47 ghế trong lần bầu cử này, trong đó LDP được 39 ghế và đối tác là đảng Công Minh được 8 ghế, liên minh cầm quyền Nhật Bản đã không giành được 50 ghế cần thiết trong lần bầu cử này để duy trì thế đa số tại Thượng viện, khiến Thủ tướng Shigeru Ishiba rơi vào tình thế bấp bênh khi không có đa số ghế tại cả hai viện của Quốc hội - một tình huống rất hiếm gặp đối với một Chính phủ Nhật Bản sau Thế chiến II.

Cũng theo kết quả kiểm phiếu, đảng Dân chủ Lập hiến (CDPJ) giành được 22 ghế và đảng Đổi mới Nhật Bản (JIP) giành được 7 ghế. Trong khi đó, các đảng đối lập gồm đảng Dân chủ Nhân dân (DPP) trung hữu và đảng cánh hữu Sanseito, với cương lĩnh "Nhật Bản trên hết", đã đạt được những bước tiến lớn trong đó DPP được 17 ghế và Sanseito được 14 ghế. Mặc dù theo đuổi khẩu hiệu "Nhật Bản trên hết" và chương trình nghị sự chính sách dân tộc chủ nghĩa nhắm vào người nước ngoài - bị các nhà phê bình coi là bài ngoại - nhưng với việc đạt được 14 ghế, Sanseito đã đủ tư cách trình dự luật lên Thượng viện.

Thủ tướng khẳng định sẽ tiếp tục tại nhiệm

Dù liên minh cầm quyền của Thủ tướng Ishiba chứng kiến chịu thất bại nặng nề trong cuộc bầu cử Thượng viện, ngày 21-7, ông Ishiba tuyên bố sẽ tiếp tục giữ chức Thủ tướng Nhật Bản. Phát biểu trên Đài NHK, Thủ tướng Ishiba thừa nhận rằng liên minh cầm quyền gồm LDP và đảng Công Minh đang phải đối mặt với một cuộc đua khó khăn. Tuy nhiên, LDP vẫn sẽ là lực lượng lớn nhất trong Quốc hội ngay cả khi mất đa số trong cuộc bầu cử Thượng viện lần này. Ông Ishiba nêu rõ: "Chúng ta phải nhận thức đầy đủ về trách nhiệm của mình với tư cách là đảng lớn nhất trong Quốc hội. Tôi muốn nhận thức đầy đủ về trách nhiệm của bản thân trong việc giải quyết đúng đắn các vấn đề" mà đất nước đang phải đối mặt. Ông tuyên bố Nhật Bản "đang tham gia vào các cuộc đàm phán thuế quan cực kỳ quan trọng với Mỹ và "chúng tôi không bao giờ được phép phá hỏng các cuộc đàm phán này".

Cùng ngày, Tổng thư ký LDP Hiroshi Moriyama cho rằng cần tránh tình trạng "chân không chính trị". Phát biểu của nhân vật số 2 trong đảng cầm quyền cho thấy ông hy vọng Thủ tướng Ishiba, Chủ tịch LDP, sẽ không sớm từ chức, mặc dù các lực lượng đối lập lớn đã loại trừ khả năng thành lập liên minh với khối cầm quyền hiện tại.

Liên minh cầm quyền của ông Ishiba sẽ phải hình thành quan hệ đối tác theo từng vấn đề, vì chưa có đảng nào khác tuyên bố sẵn sàng tham gia. Ông Ishiba tin tưởng rằng điều này có thể đạt được, thể hiện qua việc liên minh cầm quyền đã có thể thông qua dự thảo ngân sách "nhờ những nỗ lực, sự hỗ trợ và hướng dẫn đa dạng của các đảng khác" trong các kỳ họp Quốc hội năm ngoái và năm nay. Ông Ishiba cho biết sẽ không có thay đổi lớn nào về định hướng chính sách, đặc biệt là liên quan đến thuế tiêu dùng.

Vị thế mong manh

Người dân Nhật Bản đi bỏ phiếu trong bối cảnh khủng hoảng chi phí sinh hoạt, với lạm phát vẫn ở mức cao và tăng trưởng tiền lương trì trệ. Cuộc bầu cử đã trở thành một lựa chọn giữa liên minh cầm quyền, vốn hứa hẹn sẽ chi tiền mặt để giảm bớt áp lực chi phí và các đảng đối lập cam kết sẽ cắt giảm thuế tiêu dùng ở các mức độ khác nhau. Ông Rintaro Nishimura, một chuyên gia tại công ty tư vấn The Asia Group nhận định rằng kết quả này là "một sự khiển trách rõ ràng" của cử tri đối với ông Ishiba và chính phủ của ông. Lãi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản giảm mạnh trước cuộc bỏ phiếu vì các cuộc thăm dò cho thấy liên minh cầm quyền, vốn kêu gọi kiềm chế tài chính, có khả năng mất thế đa số tại Thượng viện. Thêm vào nỗi lo về kinh tế, việc Chính quyền Thủ tướng Ishiba không đạt được tiến triển trong việc ngăn chặn mức thuế quan mà đối tác thương mại lớn nhất của nước này là Mỹ sẽ áp dụng vào ngày 1-8 dường như đã khiến một số cử tri thất vọng.

Ông Tobias Harris, người sáng lập công ty tư vấn Japan Foresight, dự đoán ông Ishiba khó có thể trụ vững sau 2 thất bại liên tiếp tại 2 cuộc bầu cử quốc gia, khi tất cả các đảng đối lập lớn đều từ chối hợp tác với LDP và đảng Công Minh trong một liên minh mở rộng. Nhà kinh tế học hàng đầu về Nhật Bản của Oxford Economics, Norihiro Yamaguchi cho biết: "Tình hình chính trị đã trở nên bất ổn và có thể dẫn đến thay đổi lãnh đạo hoặc xáo trộn liên minh trong những tháng tới".

Lãnh đạo Đảng Dân chủ Lập hiến (CDPJ) đối lập chính Yoshihiko Noda cho biết, ông đang cân nhắc việc đệ trình một cuộc bỏ phiếu bất tín nhiệm đối với chính quyền Thủ tướng Ishiba vì kết quả cho thấy chính quyền này không nhận được sự tin tưởng của cử tri.

Theo các phương tiện truyền thông địa phương đưa tin hôm 21-7, một số nhà lập pháp cấp cao của chính đảng cầm quyền LDP cũng đã âm thầm lên tiếng bày tỏ sự nghi ngờ về việc liệu Thủ tướng Ishiba có nên tiếp tục ở lại hay không. Trong số đó có cựu Thủ tướng Taro Aso, lãnh đạo một phe phái quyền lực trong đảng cầm quyền, người đã tuyên bố ông "không thể chấp nhận" việc Thủ tướng Ishiba tiếp tục tại vị, theo đài truyền hình Nhật Bản Asahi. Tờ Sankei đưa tin, các thành viên cấp cao của đảng, bao gồm cả ông Aso, đã họp vào tối 20-7 để thảo luận về việc liệu ông Ishiba có nên từ chức hay không.

AN BÌNH